Waitoreke (Waitoreki, Waitorete) lub Kaureke (znane także jako Kaurehe) jest bobro- lub wydropodobnym zwierzęciem, które prawdopodobnie
żyje w Nowej Zelandii.
Słowo "waitoreke" zostało uznane za niegramatyczne (i przypuszczalnie pozbawione sensu) przez Sir Petera Bucka, czołowego antropologa
zajmującego się Maorysami i ich kulturą. Mimo to badacze zaproponowali kilka możliwości pochodzenia tej nazwy:
• cząstka "Wai" pochodzi z maoryskiego słowa oznaczającego „wodę”
• słowa "to reke" można przetłumaczyć jako "ostrogi", tak, więc Waitoreke - "wodne (stworzenie) z ostrogami"
• Z kolei inni sądzą, że "toreke/toreki" jest w dialekcie mieszkańców Wyspy Południowej zniekształconą wersją słowa „torengi”, które może
znaczyć „znikanie” - stąd Waitoreke - "znikający w wodzie"
• "Toreke" może być także maoryską wersją obcego (azjatyckiego lub arabskiego) słowa oznaczającego nazwę zwierzęcia
Od czasów europejskiego osadnictwa (od końca XVIII w.) pod wpływem różnych doniesień i teorii waitoreke było zwane także “nowozelandzką
wydrą”, “maoryską wydrą”, “nowozelandzkim bobrem”, “nowozelandzkim piżmakiem”, czy też “dziobakiem z Nowej Zelandii”.
Brak rodzimych ssaków
Istnienie waitoreke byłoby zadziwiające, zważywszy na fakt, że Nowa Zelandia jest jednym z nielicznych zakątków Ziemi, który nie posiadał
(znanych) rodzimych ssaków. Nowa Zelandia jest domem dla nielicznych ssaków (będących gatunkami rodzimymi): fok, lwów morskich i gatunku
nietoperzy z rodziny Mystacinidae. Dla fauny Nowej Zelandii typowe są natomiast liczne, i często endemiczne, gatunki ptaków, które
ewoluowały bez żadnej presji ze strony ssaków.
Brak ssaków na Nowej Zelandii jest rezultatem jej oddzielenia się od superkontynentu Gondwany około 80 milionów lat temu. Choć
przypuszczalnie na Nowej Zelandii przed jej rozdzieleniem z Gondwaną żyły jakieś ssaki, to prawie na pewno nie były to łożyskowce, ponieważ
nigdy na obu wyspach nie odnaleziono jakichkolwiek śladów bytności tych zwierząt w przeszłości.
Dowody na istnienie waitoreke opierają się najczęściej na sporadycznych relacjach ze spotkań z “nieznanym ziemnowodnym zwierzęciem”, które
były i są rozpowszechnione na terenie Wyspy Południowej w ciągu ostatnich dwustu lat. Prawdziwość części tych relacji jest oczywiście
wątpliwa, a niektóre z nich wydają się być absurdalne, jednakże większość opisów waitoreke (zwykle od końca XIX wieku) wykazuje wiele
podobieństw i wydają się opisywać zwierzę podobne do gatunków żyjących poza Nową Zelandią.
Waitoreke a kaureke
Kaureke, według informacji zebranych od tubylców w połowie XIX wieku przez Waltera Mantella, miało być niewielkim ssakiem. Było to zwierzę
nocne, barwy kremowej, czasami widywane przy wodopoju.
Waitoreke, innego hipotetycznego rodzimego ssaka Nowej Zelandii, opisał Ferdynand von Hochstetter w swym dziele o Nowej Zelandii wydanym w
1863 roku. Przytoczony urywek pochodzi z listu autora do dra Haasta z 6 czerwca 1861 roku: „Tysiąc metrów nad poziomem morza, w górnym
biegu rzeki Ashburton (prowincja Canterbury, Wyspa Południowa), na obszarze, gdzie nie postała jeszcze stopa człowieka, często napotykano
ślady waitoreke. Przypominają ślady europejskiej wydry, lecz są nieco mniejsze. Dwóch hodowców owiec widziało waitoreke na własne oczy.
Zwierzę było brązowe, rozmiarów dużego królika. Gdy zamachnięto się na nie biczem, znikło ze świstem wśród wodorostów”. Von Hochstetter
podsumowując stwierdził, że „istnienie waitoreke nie podlega najmniejsze wątpliwości”.
Informacje zgromadzone przez Hochstettera są wiarygodne, ponieważ pochodzą z czasów, gdy aklimatyzacja zwierząt ze Starego Świata w Nowej
Zelandii dopiero się rozpoczynała. Obecnie zauważenie jakiegoś nieznanego zwierzęcia nie daje podstaw do stwierdzenia, że należał on do
rodzimej fauny Wysp. W Nowej Zelandii introdukowano tak wiele różnych gatunków, o których później słuch zaginął, że można się tam
spodziewać zwierząt dosłownie z każdego zakątka świata.
Pomimo braku szczątków i wiarygodnych dowodów w postaci żyjących osobników, istnieje kilka teorii na temat, czym może być waitoreke:
• prymitywnym stekowcem,
• cynodontem (wymarłym w jurze ssakokształtnym gadem)
• torbacze,
• ssakiem łożyskowym (pozostałością z czasów, gdy Nowa Zelandia była częścią Gondwany)
• foką
• jakimś legendarnym, nieznanym, zwierzęciem
• zwykłą łasicą
• zbiegłym zwierzęciem z rodziny mangustowatych
• bobrem, wydrą, lub jakimś innym gryzoniem
W dalszym ciągu powstają nowe teorie nt. waitoreke bazujące na domysłach zoogeograficznych. Kryptozoolodzy i wierzący w istnienie waitoreke
sądzą, że najbardziej prawdopodobnym wytłumaczeniem istnienia tego zwierzęcia na Nowej Zelandii jest jego introdukcja przez ludzi. Jednak
czy stało się to za sprawą azjatyckich żeglarzy czy osadników z Europy jest już sprawą podlegającą dyskusji.
Według Heuvelmansa waitoreke może być potomkiem gatunku wydry morskiej, która przybyła z Prądem Wschodnioaustralijskim z Nowych Hebrydów;
potem zaś mając utrudniony powrót pod prąd – dostosowała się do życia w rzekach.
A. Trepka w „Królu tasmańskich stepów” przypuszcza, że waitoreke jest stekowcem, pokrojem i trybem życia podobnym do dziobaka. Opiera to na
fakcie, że stekowce żyły w Azji południowo-wschodniej przed odłączeniem się Nowej Zelandii, więc dziwnym byłoby, dlaczego nie przetrwały
tam jakieś gatunki stekowców, jak np. w Australii.
Jeśli zostałoby potwierdzone istnienie waitoreke, miałoby to niezwykły wpływ na dotychczasowe postrzeganie nowozelandzkiej fauny oraz
historii kolonizacji wysp. Mogłoby nawet drastycznie zmienić obowiązującą wizję drzewa ewolucyjnego ssaków czy historii zasiedlenia Nowej
Zelandii.
Bądź, co bądź, do tej pory nie dostarczono bezsprzecznych śladów waitoreke, toteż kwestia jego istnienia pozostaje na razie zagadką.
Mający się wkrótce ukazać film dokumentalny: "Waitoreke: on the track of the New Zealand otter" („Waitoreke: na tropie nowozelandzkiej
wydry”) będzie zarysem historii jedynego ssaka Nowej Zelandii obejmującym jego przypuszczalne pojawienie się 80 milionów lat temu aż do
najnowszych “dowodów” jego istnienia.
Opracował: jimmy
Na podstawie
http://en.wikipedia.org/wiki/Waitoreke