Wilk trzcinowy jest oficjalnie sklasyfikowany jako wymarły podgatunek wilka Canis lupus minor. Te zwierzę po raz pierwszy zostało opisane przez zoologa Kramera w 1756 roku. Naukowcy spekulowali ze nie był to bynajmniej wilk lecz jakaś populacja szakala złocistego lub forma zdziczałego psa. Zwierzę żyło na granicy Austrii i Węgier, na wrzosowiskach i bagnach Neusiedler See (Rebel 1933, Sauerzopf 1954, Wettstein 1955). Wielu naukowców prowadziło badania co do prawdziwości tego teoretycznego podgatunku a być może nawet odmiennego gatunku europejskiego wilka. Jeśli mógłbyć to nowy gatunek to byłaby to gratka dla wielu instytutów naukowych Węgier i Austrii oraz nie lada atrakcja turystyczna. Dzisiaj zwierzę wymarło a jego przynależność można rozważać jedynie na podstawie okazów muzealnych znajdujących w muzeum historii naturalnej w Wiedniu.

Odniesienia w stosunku do prawdziwości gatunku (nowy gatunek wilka, podgatunek wilka, zdziczały pies domowy, szakal złocisty) przedstawili: Ehik (1937/38, 1939), Kretzoi (1947), Smuk (1954), Aumüller (1955), Nagy (1956).

Bauer (1960) zakończył dyskusję i wyelimonował wilka trzcinowego jako podgatunku na liście austriackiej fauny. Naukowiec argumentował że dane na temat zwierzęcia są zbyt ubogie aby wyjaśnić że zwierzę jest rzeczywiście oddzielnym gatunkiem lub podgatunkiem a nie tylko populacją znanego gatunku czy zdziczałym psem. Dzięki zoologowi L. H. Jeittelesowi można podziwiać kilka okazów zwierzęcia w instytucie muzeum historii naturalnej w Wiedniu. Zwierzę jako kryptydę europejską po raz pierwszy ukazał w swojej książce słynny kryptozoolog Karl Shuker w 1998 roku.

Obecnie w miejsce tajemniczego wilka trzcinowego obszary Węgier i Austrii zamieszkują szakale złociste oraz zwykłe wilki szare. Są to zwierzęta które zajęły nisze po tym ssaku. Wilki preferują ostatnie lasy mieszane i liściaste, szakale otwarte i przekształcone bagniste tereny stepowe.

Szakal złocisty jest zwierzęciem pochodzącym z Indii (ewolucyjne miejsce powstania gatunku) skąd dotarł na teren północnej, wschodniej i zachodniej Afryki oraz na południowe obszary wschodniej Europy do Grecji, Turcji oraz byłej Jugosławii. Obecnie rozprzestrzenił się po całych Bałkanach.

Ostatnie dwadzieścia lat pozwoliły na rozrost populacji Canis aureus moreoticus (po Canis aureus lupaster największy podgatunek szakala) w okolicach w których kiedyś występował, a także na powiększenie zasięgu występowania.

Gatunek ok. 20 lat temu pojawił się w centralnej Europie, rozrastając zasięg występowania o północno-zachodnie tereny, gdzie dotarł na Węgry i do Serbii. Populacja na Węgrzech wydaje się być całkiem duża, od ok. 10 lat zamieszkuje południowo-wschodnie części kraju. Od 1990 roku gatunek zwiększał tam swoją liczebność. Szakal złocisty w Serbii zwiększał swoją populację od 1970 roku, kiedy praktycznie był wymarły. Dwa obszary: północno-wschodnie i niższy Srem tworzą centralną populację na tym obszarze. W północno-wschodniej Serbii najwięcej okazów zarejestrowano w okolicach Negotin i Bela Palanka, gdzie przez ostatnią dekadę (10 lat) zabito ok. 500 osobników. Wysoki wzrost populacji szakala obserwowano od lat sześćdziesiątych do połowy lat osiemdziesiątych (Krystufek.al. 1997) w Bułgarii, gdzie obecnie występuje największa populacja w regionie (Spassov, 1989). Do 1994 zwiększała tam swoją liczebność, a obecnie jest ustabilizowana (ani się nie zwiększa, ani nie maleje). Szakale żyją też w Rumunii, Albanii, na Kaukazie oraz wokół Morza Czarnego.

Szakal złocisty w węgierskim muzeum

Populacje szakala z Albanii są na skraju wygaśnięcia, występują tylko na trzech nizinach wzdłuż morza Adriatyckiego. Stan populacji z Rumunii, Turcji czy Macedonii jest w dużej mierze nieznany. Rumunia i północno - zachodnie wybrzeże Morza Czarnego są znakami ekspansji gatunku (Krystufek.al. 1997, pes Sogolev). Grecja po Bułgarii, jest stanowiskiem największej populacji szakala złocistego, gdzie rozprzestrzenił się na całym obszarze.

Jakie są przyczyny tak szybkiego rozprzestrzenienie się szakala złocistego w Europie - odpowiedź jest prosta - wycinane lasów i nieodpowiednia hodowla szkółek, spowodowały stepowienie i tworzenie się otwartych terenów pozbawionych obszarów bagnistych a takie warunki środowiska stały się bardzo sprzyjające dla szakala. Oprócz tego korzystne dla szakala stały się: redukcja wilka, większy udział łatwego łupu (od domowych zwierząt po padlinę), porzucenie otrutych przynęt oraz naturalne cykle dynamiki populacji.

Wilk trzcinowy w węgierskim muzeum

Węgierski wilk trzcinowy był niewielkim karłowatym wariantem wilka dlatego do dzisiaj spekuluje się co do jego systematycznej pozycji (oddzielny gatunek?).

Zwierzę wymierało w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX, do 1950 roku spostrzegano indiwidualne osobniki tego ssaka. Najprawdopodobniej ostatni przedstawiciel tego gatunku/podgatunku został zabity 4 marca 1950 roku w austriackiej dzielnicy lasów państwowych w Rotmos.

Okazy tzw. wilka trzcinowego z muzeum prezentują zatem wymarły podgatunek wilka szarego Canis lupus minor zwany węgiersko-austriackim wilkiem szarym. Zwierzę wymarło z powodu nadmiernej ilości polowań i niszczenia jego środowiska, a jak wiemy było endemitem tak więc takie działania musiały zniszczyć jego nieliczne populacje. Ponoć zwierzę zamieszkiwało widne lasy oraz tereny porośnięte zaroślami, także trzcinowymi (stąd lokalna nazwa „wilk trzcinowy”). Zwierzę było nieco mniejsze niż Canis lupus lupus, niemniej jednak mogło być z nim blisko spokrewnione. Wydaje się jednak że wilk trzcinowy mogł być nowym gatunkiem, odzielnym od wilka szarego środkowo-europejskim endemitem wymarłym podobnie jak i inne ssaki z powodu destrukcyjnej działalności człowieka. Mimo tej hipotezy nie możemy tego jednoznacznie stwierdzić, pozostaje jedynie nadzieja że tak właśnie było. Być może potwierdzą to przyszłe badania DNA a być może to odrzucą.

Czy zwierzę przetrwało? Nie wiadomo, ale wydaje się że nie, ponieważ szakal złocisty w takim wypadku nie mógłby zająć z tak dobrym skutkiem niszy takiej samej co jego większy kuzyn, a zarazem największy wróg - wilk.

Obecnie wilki oczywiście pojawiają się na tych terenach, ale są to populacje niestałe pochodzące z innych krajów oraz należące do typowego gatunku wilka. Wilki w Austrii pojawiają się sporadycznie, a populacja liczy nie więcej niż 20 os. Na Węgrzech zaś populacja liczą ok. 45 osobników.

Opracował: Caniche

Dane na temat obecnej dystrybucji szakala złocistego oraz wilka trzcinowego pochodzą ze stron:

"Conservation Action Plan for the golden jackal (Canis aureus) in Greece" oraz "Der Schakal - Das Ratsel „rohwolf“ - schakal oder nicht ?"