Czytałem gdzieś kiedyś o strusiach, które miały żyć bodajże parę tysięcy lat temu nad Morzem Czarnym. Niestety, nie wiem, na którym brzegu, ani czy w Europie, czy w Azji. Dzisiaj żyjące strusie preferują przeważnie tereny otwarte, więc najbardziej pasują tu stepy Ukrainy i południowej Rosji, ale z gatunkami wymarłymi bywało różnie. Nie wiem również, czy i w jakim stopniu te ptaki były spokrewnione ze strusiem afrykańskim, który żyje najbliżej tych terenów ze współczesnych nam wielkich nielotów.

Oczywiście, jakby ktoś znał relacje o napotkaniu takiego ptaka w czasach historycznych, to też będę wdzięczny.

Przez znalogię z lwem można stwierdzić, że strusie mogły żyć nad Morzem Czarnym, w dzisiejszej Turcji, a może i Gruzji. Lwy żyły w Grecji jeszcze za czasów Aleksandra Macedońskiego i wojen diadochów. Możliwe są też strusie na brzegu ukraińskim i rosyjskim, choć tu trochę obawiałbym się o klimat. Owszem, żyją dziś w polskich fermach, ale są karmione, a czy w naturze znalazłyby wystarczająco dużo pozywienia?

W miesiącach zimowych byłoby trudno, nie wspominając o mrozach, na fermach noce spędzają pod dachem...

Nie wiemy, czym żywiły się czarnomorskie strusie, to raz. Może kopały pazurami podobnie jak ryją dziki, które przecież przeżywają nasz klimat? Może żywiły się trawą i dokopywały się do niej przez śnieg, jak konie stepowe? Raczej były też mocniej opierzone. Słonie i nosorożce tropikalne są łyse, te same zwierzęta ze stepotundry były silnie owłosione. Z hodowanymi dziś strusiami afrykańskimi, pochodzącymi z klimatu gorącego, trudno robić tu jakieś porównania pod tym względem.

Rzut oka na angielską wikipedię pozwala stwierdzić, że nad Morzem Czarnym występowały cztery gatunki z rodzaju Struthio. Były to mianowicie Struthio orlovi, który w późnym miocenie żył na obszarze obecnej Mołdawii, Struthio brachydactylus, pliocen, Ukraina, Strutio chersonensis, pliocen, poludniowo-wschodnia Europa po środkową Azję, Strudhio dmanisensis z późnego pliocenu/wczesnego plejstocenu, którego skamieniałości znaleziono w Dmanisi, w Gruzji. A nie, przepraszam, nawet pięć gatunków, bo i Struthio asiaticus, który występował od Maroka po Chiny i Mongolię, a wyginął gdzieś we wczesnym holocenie. Zadowoleni?

Wspaniale, dziękujemy! Jeden gatunek - struś gruziński (Strudhio dmanisensis) przetrwał do epoki lodowcowej, drugi - struś azjatycki (S. asiaticus) - do czasów jeszcze późniejszych. Wiadomości o niedawno wymarłym strusiu musiały dotyczyć strusia azjatyckiego - holocen zaczął się niespełna 12 tys. lat temu. Tutaj można zobaczyć rekonstrukcję strusia gruzińskiego: http://forum.zoologist.ru/viewtopic.php?id=562&p=2, a tutaj - strusia azjatyckiego: http://img1.wikia.nocookie.net/__cb2013 ... aticus.jpg. Zostały pokazane - zwłaszcza ten pierwszy - jako oczywiście mocniej opierzone od strusia afrykańskiego.

Jest tylko kwestia, czy struś gruziński żył na stepach. W tej chwili panuje tam klimat śródziemnomorski, ale w epoce lodowcowej był on zapewne podobny do klimatu obecnej Polski i Gruzja mogła być porośnięta lasami.

-- 29 Kwi 2016, 20:56 --

Dziś właśnie czytałem tę oto książkę o diecie leczniczej św. Hildegardy z Bingen: http://www.esprit.com.pl/172/Zywnosc--ktora-leczy.html. Są tam opisywane własności różnych jadalnych roślin i zwierząt europejskich, tj. nie zawsze rodzimych, ale zawsze występujących w naturze, uprawianych lub hodowanych w Europie, także poza granicami Niemiec (daktylowiec, cytryna). Wyjątkiem są egzotyczne przyprawy, sprowadzane w Średniowieczu z dalekich krajów za duże pieniądze. Co prawda, jest tam też opisana cukinia, a więc odmiana pochodzącej z Ameryki dyni zwyczajnej, której św. Hildegarda nie mogła jeszcze znać, ale opis nie zawiera cytatu, a jedynie wymienione są własności tego warzywa językiem współczesnej medycyny, co wskazuje, że jest to współczesne uzupełnienie wiadomości świętej, dokonane przez autora książki. Informacje z cytatem o dyni mogą dotyczyć dyniowatych Starego Świata.

Otóż w tej książce wśród jadalnych ptaków opisany jest... struś! Jest też cytat ze św. Hildegardy (s. 80-81): "Gdy człowiek ma epilepsję, niech je często mięso strusia, które sprawi, że odzyska on (władzę nad swoimi) siłami fizycznymi i zdrowie. Bowiem ciepło i siła płynąca ze strusiego mięsa wzmacnia człowieka i uspokaja tę chorobę". Wydaje mi się wątpliwe, by strusie afrykańskie hodowano w XII-wiecznej Europie jako drób (jakkolwiek absurdalnie by to słowo w odniesieniu do strusia nie brzmiało), a tym bardziej w takiej ilości, by jego mięso można było jeść często. Może najwyżej pojedyncze sztuki znajdowały się w tamtych czasach z zwierzyńcach władców, z pewnością jednak jako osobliwości, nie zwierzęta jadalne. Pytanie więc: skąd XII-wiecznej niemieckiej zakonnicy mogło przyjść do głowy polecanie chorym Europejczykom częstego jedzenia mięsa tak egzotycznego ptaka? Może miało tu miejsce błędne tłumaczenie, a w istocie św. Hildegarda pisała o dropiu? A może chodziło o istniejące jeszcze wtedy w Europie populacje strusi azjatyckich? Wg Wikipedii (https://pl.wikipedia.org/wiki/Struthio_asiaticus) ptaki te w Chinach "mogły wyginąć wraz z końcem ostatniej epoki lodowcowej", czyli 11 700 lat temu (rozumiem, że wynika to z wykopalisk), ale zarazem znane są przedstawienia tych ptaków na wyrobach garncarskich, co wskazuje na ich przetrwanie do neolitu (zaczął się w Chinach ok. 10 000 lat temu), którego jednym z wyznaczników jest właśnie ceramika. Wiadomo skądinąd, że zachowanie się kopalnych szczątków jest zwykle sprawą wyjątkowo korzystnego zbiegu okoliczności, który ma małą szansę zaistnieć w okresie, gdy zwierzę staje się już rzadkie. Zakładam, że informacje z Wikipedii są wiarygodne, choć wymagałoby to sprawdzenia. W Bułgarii znane są malowidła z jaskini Magura, pochodzące z ostatniej fazy epoki brązu, przedstawiające m. in. polowanie na różne zwierzęta, prawdopodobnie na jelenie i strusia: https://pl.wikipedia.org/wiki/Magura_(jaskinia)#/media/File:Magura_-_drawings.jpg.

Znajoma Ukrainka opowiadała mi o licznych znaleziskach paleontologicznych strusi z okolicy Odessy, ale niestety nie wiem, do którego gatunku one należały, ani też z którego okresu pochodziły.

-- 29 Kwi 2016, 21:01 --

Jeszcze raz adres zdjęcia tego malowidła z jaskini Magura: https://pl.wikipedia.org/wiki/Magura_(jaskinia)#/media/File:Magura_-_drawings.jpg .

-- 29 Kwi 2016, 21:02 --

Niestety, nie daje się umieścić prawidłowy link .